Τα περίεργα δώρα του Ζελένσκι στον Πάπα
Όπως είναι γνωστό, στο πρόσφατο ταξίδι του στη Ρώμη, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι συναντήθηκε με τον Πάπα Φραγκίσκο. Πρακτορεία Τύπου και ΜΜΕ ανέφεραν και ανακοίνωσαν τα νέα και το αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης, υπογραμμίζοντας πώς, στην πραγματικότητα, οι θέσεις μεταξύ της Αγίας Έδρας και της κυβέρνησης του Κιέβου είναι επί του παρόντος ασυμβίβαστες.
Την πράξη του αποχαιρετισμού ακολούθησε η σιωπή της πόρτας που άφησε ανοιχτή το Βατικανό, που θεσμικά εμπιστεύεται πάντα μια μετάνοια στο πέρασμα του χρόνου, και το μπάμμ! της πόρτας που χτύπησε ο Ζελένσκι με τη διαβεβαίωσή του: «Σέβομαι τον Πάπα, αλλά δεν χρειαζόμαστε μεσολαβητές».
Είναι σαφές ότι η Ουκρανία, μαζί με τις δυνάμεις που την υποστηρίζουν, άρα μαζί με τις ΗΠΑ αλλά και με την Ιταλία, δεν στοχεύει στην αποκατάσταση της ειρήνης αλλά μάλλον στη νίκη του πολέμου.
Μαζί με αυτή την ιστορική συνάντηση, όπως αναφέρθηκε από τον Τύπο, υπήρξε κιόλας μια ανταλλαγή δώρων μεταξύ του Ποντίφικα και του Ουκρανού προέδρου, που στην πραγματικότητα έδειξε τις μακρινές θέσεις των δύων: ένα κλαδί ελιάς εναντίον ενός Αλεξίσφαιρο γιλέκο στο οποίο απεικονίζονται η Παναγία και τα χρώματα της Ουκρανίας συν έναν πίνακα που απεικονίζει την Οδηγήτρια χωρίς το Παιδί.
Η ανταλλαγή δώρων είναι μια πράξη πρωτοκόλλου, μια χειρονομία ευγένειας, μια από τις πολλές που γίνονται επανειλημμένα με την ευκαιρία των επίσημων επισκέψεων των αρχηγών κρατών και συνήθως χρήσιμη για να γεμίσουν με χρώμα τις γκρίζες ειδήσεις που αναφέρονται στις εφημερίδες.
Αλλά αυτή μεταξύ του Πάπα και του Ζελένσκι, κατά τη γνώμη μου, δεν ήταν μια απλή ανταλλαγή δώρων. Και από τις δύο πλευρές αποφασίστηκε ο διάλογος μέσα από σύμβολα, θρησκευτικά σύμβολα, σύμβολα πίστης. Και οι δύο πλευρές, παρότι είχαν να αντιμετωπίσουν ένα σοβαρό ζήτημα όπως αυτό του πολέμου, σκέφτηκαν να ανταλλάξουν δώρα που παραπέμπουν σε υψηλές πραγματικότητες. Αν για τον πάπα μια τέτοια επιλογή μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη, δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για τον πρόεδρο της Ουκρανίας, ο οποίος θα μπορούσε να προσφέρει κάτι που χαρακτηρίζει την ουκρανική κουλτούρα και ταυτότητα ως δώρο αλλά αντίθετα επέλεξε μια ατυχή εισβολή στον αγωνιστικό χώρο. Από την παπική πλευρά προσφέρθηκε στον φιλοξενούμενο ένα χάλκινο κλαδί ελιάς ως ένδειξη ειρήνης. Ένα δώρο που θυμίζει το κλαδί ελιάς που έφερε το περιστέρι στον Νώε ενώ ο παγκόσμιος κατακλυσμός μαινόταν ακόμα στη γη. Είναι ξεκάθαρα το σημάδι της ελπίδας που προαναγγέλλει μια νέα αρχή ακόμα και σε περιόδους δυσκολίας. Ένα ευοίωνο σημάδι που παραδίδεται σε όσους, ακόμη και σήμερα, δεν μπορούν να δουν, κλεισμένοι στην κιβωτό τους, ότι η ειρήνη είναι εκεί έξω.
Αντίθετα, ο Ζελένσκι έδωσε στον Πάπα Φραγκίσκο μια φιγούρα της Παναγίας ζωγραφισμένη σε ένα κομμάτι αλεξίσφαιρο γιλέκο, που θα μπορούσε να σημαίνει ότι η ασπίδα και η άμυνα είναι η Μαρία, η Μητέρα του Θεού. Αυτή θα μπορούσε να ήταν μια ελεύθερη και καλοπροαίρετη ερμηνεία των προθέσεων του δωρητή εαν αυτό το δώρο δεν ακολούθησε ένα άλλο που, στην πραγματικότητα, δεν αφήνει περιθώρια για πολλές ερμηνείες: μια εικόνα της Οδηγήτριας χωρίς το Παιδί (Ιησούς). Ο Ζελένσκι παρακίνησε την τροποποίηση της εικόνας, με τίτλο “The Loss”, στη μνήμη όλων των αγνοουμένων παιδιών και φαίνεται ότι το πίστεψαν (όλοι;) οι φίλοι και οι συνάδελφοί μας του Τύπου που δεν είναι εξοικειωμένοι με τον ανατολικό κόσμο, με την ανατολική παράδοση, με την λειτουργία εικόνων, με συμβολολογία, με ιερότητα.
Παραλείποντας όμως τη λειτουργική λειτουργία των εικόνων για λόγους χώρου, δεν μπορούμε να μην εξετάσουμε τη συμβολική αλλά και θεολογική και δογματική τους σημασία. Η ιερή εικόνα δεν είναι έργο τέχνης και στην Ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, αυτή είναι μια πολύ σαφής έννοια. Η εικόνα μεταγράφει σε εικόνες ό,τι αναφέρεται στις ιερές γραφές και, γι’ αυτό και μόνο, κάθε προσθήκη, ή κάθε «εξάλειψη», όπως στην περίπτωσή μας, είναι ιεροσυλία και βλάσφημη. Επιπλέον, οι εικόνες απεικονίζουν διαχρονικές πραγματικότητες, τον αιώνιο, τον νέο κόσμο. Πολύ συνοπτικά, η Οδηγήτρια είναι η εικόνα στην οποία η Θεοτόκος υποδεικνύει τον Υιό, που έχει στην αγκαλιά της, ως τη μόνη οδό σωτηρίας. Η πλαστογραφημένη εικόνα που έδωσε ο Ζελένσκι στον Πάπα, με τον Υιό ακυρωμένο στο σκοτάδ, έχει μια Μητέρα Θεού χωρίς Υιό, που υποδεικνύει το κενό, το τίποτα, το σκοτάδι ως δρόμο σωτηρίας και αρνείται τη μητρότητα της Υπεραγίας Θεοτόκου. Είναι μια εικόνα κατά του Χριστού, χωρίς Θεό, χωρίς ελπίδα για την ανθρωπότητα. Είναι μια εικόνα του πιο ακραίου αθεϊσμού.
Τώρα το ένα από τα δύο: είτε ο Ζελένσκι έχει τόσο χυδαία άγνοια και έκανε μια τεράστια γκάφα είτε έφερε το μανιφέστο του μαχητικού αθεϊσμού στο Βατικανό. Και στις δύο περιπτώσεις, υπάρχει κάτι που πρέπει να σκεφτούμε πολύ προσεκτικά.
Paolo Scagliarini
